Bài Học Từ “Bội Thực Xe Điện” Ở Trung Quốc: Cơ Hội Vàng Cho Việt Nam
Thực Trạng “Bội Thực” Sau Đại Tiệc Ưu Đãi Của Trung Quốc
Sau hơn một thập kỷ được hưởng các gói ưu đãi khổng lồ, ngành công nghiệp xe điện Trung Quốc đang bước vào giai đoạn “bội thực” với tình trạng dư thừa công suất và cạnh tranh khốc liệt. Theo Bloomberg, từ năm 2009 đến 2023, quốc gia này đã chi khoảng 231 tỷ USD để thúc đẩy phương tiện năng lượng mới (NEV).
Nhờ các chính sách hỗ trợ mạnh mẽ, xe điện đã chiếm hơn 50% thị phần nội địa vào năm 2025. Tuy nhiên, thành công này đi kèm với mặt trái: sản xuất vượt xa nhu cầu thực tế, dẫn đến cạnh tranh nội bộ gay gắt và lợi nhuận sụt giảm nghiêm trọng.
Bài Học Cho Việt Nam: Thời Cơ Vàng Để Phát Triển Xe Điện
Thị Trường Việt Nam Đang Tăng Trưởng Nóng
Trong 9 tháng đầu năm 2025, Việt Nam đã tiêu thụ hơn 100.000 xe điện, vươn lên vị trí dẫn đầu Đông Nam Á. Các chính sách khuyến khích như:
-
Miễn lệ phí trước bạ 0% đến năm 2027
-
Thuế tiêu thụ đặc biệt chỉ 3%
-
Mạng lưới sạc được mở rộng toàn quốc
đang tạo động lực mạnh mẽ cho thị trường xe điện trong nước.
Thách Thức Của Ngành Công Nghiệp Ô Tô Việt Nam
Sau gần 30 năm phát triển, ngành ô tô Việt Nam vẫn chủ yếu dừng lại ở giai đoạn lắp ráp với tỷ lệ nội địa hóa chỉ 7-20%. Các linh kiện quan trọng như động cơ, hộp số, ECU vẫn phải nhập khẩu tới 80%.
Chiến Lược “Mở Cửa Có Điều Kiện” – Chìa Khóa Thành Công
Biến Sức Ép Thành Động Lực
Khó khăn của các doanh nghiệp xe điện Trung Quốc có thể trở thành cơ hội chiến lược cho Việt Nam. Khi họ chịu áp lực trong nước, nhiều tập đoàn buộc phải tìm kiếm thị trường và đối tác mới.
Bốn Trụ Cột Chính Sách Then Chốt
1. Lộ Trình Nội Địa Hóa Bắt Buộc
-
Yêu cầu tăng dần tỷ lệ sản xuất trong nước
-
Tập trung vào các cụm pin, inverter, hệ thống điều khiển
2. Ưu Đãi Theo Công Nghệ
-
Chuyển từ hỗ trợ sản phẩm sang khuyến khích R&D
-
Ưu tiên các dự án có chuyển giao công nghệ
3. Thiết Lập “Rào Mềm” Kỹ Thuật
-
Quy định nghiêm ngặt về an toàn pin
-
Tiêu chuẩn tái chế và an ninh dữ liệu
-
Truy xuất nguồn gốc linh kiện
4. Đầu Tư Vào Nhân Lực Chất Lượng Cao
-
Đào tạo 5.000-10.000 kỹ sư xe điện giai đoạn 2026-2030
-
Phát triển chuyên môn trong lĩnh vực phần mềm và điện tử
Lựa Chọn Chiến Lược: Làm Chủ Hay Phụ Thuộc?
Câu hỏi then chốt đặt ra là: Việt Nam sẽ chọn con đường nào?
-
Lựa chọn thụ động: Nhập khẩu, lắp ráp đơn giản, tận dụng thị trường tiêu dùng
-
Lựa chọn chủ động: Biến sức ép bên ngoài thành động lực phát triển công nghiệp nội địa
Trong bối cảnh chuyển đổi năng lượng và mục tiêu Net Zero 2050, đây không chỉ là cơ hội kinh doanh mà còn là bước ngoặt chiến lược của quốc gia.
Kết Luận: Thời Điểm Vàng Để Hình Thành Ngành Công Nghiệp Xe Điện Tự Chủ
Bài học từ Trung Quốc cho thấy: phát triển xe điện không thể chỉ dựa vào ưu đãi ngắn hạn. Việt Nam cần một tầm nhìn dài hạn và chiến lược bài bản để biến thách thức thành cơ hội.
Bằng cách kết hợp thông minh giữa sức ép từ thị trường Trung Quốc và tiềm năng thị trường nội địa, Việt Nam hoàn toàn có thể xây dựng ngành công nghiệp ô tô xanh có bản sắc, có trí tuệ và có năng lực tự chủ. Đây chính là cơ hội vàng để Việt Nam không bỏ lỡ cuộc cách mạng xe điện toàn cầu.
